Stolec, gmina Dobra, powiat Police - e-Przewodnik Turystyczny po Powiecie Polickim

POŁOŻENIE

Stolec (niem. do 1521 Blankenburg, do 1945 Stolzenburg) - wieś o średniowiecznym rodowodzie leży w Puszczy Wkrzańskiej na granicy polsko-niemieckiej, około 24 km na północny-zachód od centrum Szczecina. W pobliżu wsi znajdują się jezioro Stolsko oraz jezioro Świdwie, a także płynie rzeka Gunica. Wieś typu folwarcznego, rozplanowana jako ulicówka.

HISTORIA

We wczesnym średniowieczu istniał w tym miejscu gród kasztelanii szczecińskiej. Od czasów średniowiecza osada wchodziła w skład dóbr ziemskich znakomitego pomorskiego rodu szlacheckiego von Blankenburg i taką też nosiła nazwę. W roku 1554 wieś została sprzedana właścicielom pobliskiej Dobrej - szlachcicom von Ramin, którzy zmienili jej nazwę na Stolzenburg, oznaczającą wyniosły zamek. Podczas wojny trzydziestoletniej średniowieczny dwór i XVI-wieczny kościół zostały zniszczone, a wieś niemal zupełnie opustoszała. Świetność rodowym włościom przywrócił Jürgen Bernard von Ramin, starosta powiatu Randow, kolejny z właścicieli, który ufundował istniejące do dziś założenie parkowo-pałacowe wraz z folwarkiem oraz kościół i odtworzył w pierwotnych granicach jeden z największych majątków ziemskich szlachty pomorskiej. Jego dochody opierały się na rolnictwie, leśnictwie, młynarstwie i hutnictwie szkła. To dzięki rodzinie von Ramin w 1662 roku opodal Stolca powstała osada Glashütte, a w niej najstarsza na Pomorzu huta szkła. Z rokiem 1872 majątek uzyskała spółka kupców, która później zbankrutowała. W 1888 r. majątek za długi przejął bank z Lubeki. W 1897 roku przez południową część wsi przeprowadzono linię kolejową ze Stobna do Glashütte, przedłużoną w 1905 roku do Nowego Warpna. W pierwszych latach XX wieku wieś została majątkiem kupców szczecińskich.

W czasie II wojny światowej wieś nie została zniszczona, 27 kwietnia 1945 roku została zajęta przez wojska radzieckie 2. Frontu Białoruskiego. Po wojnie, w latach 1945-1992 istniał tu PGR. Do roku 1946 roku przez Stolec przechodziła linia kolejowa łącząca Gumieńce, Dobrą, Stolec, Glashütte, Hintersee, Rieth z Nowym Warpnem. W związku z częściowym przecięciem linii kolejowej przez nową granicę polsko-niemiecką linia została zamknięta, a następnie na odcinku Dobra-Nowe Warpno rozebrana i wywieziona do ZSRR jako reparacje wojenne. Kolejny odcinek ze Stobna do Dobrej zlikwidowano pod koniec XX wieku.

CIEKAWOSTKA

Mieszkańcy Stolca, a zwłaszcza pałacu, 29 maja 1944 roku przeżyli gorące chwile. Niewiele brakowało, aby amerykański bombowiec B-17G czyli "Latająca Forteca", uszkodzony w czasie bombardowania Fabryki Benzyny Syntetycznej w Policach, spadłaby na zabudowania. Maszyna runęła do pobliskiego jeziora Stolsko. W czasie wakacji 1989 roku, uczestnicy V Międzynarodowej Ekspedycji Płetwonurków pod patronatem Głównej Kwatery ZHP, wydobyli z jeziora szczątki zestrzelonego bombowca. Znalezisko trafiło do Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Były to mocno zniszczone fragmenty samolotu, w tym: taśma z nabojami oraz kamizelka kuloodporna. Następna wyprawa w 1996 roku pod kierownictwem J. Janczukowicza wydobyła z jeziora spory fragment prawego skrzydła "Latającej Fortecy".